Już tylko krok do listy Światowego Dziedzictwa UNESCO
Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków – ICOMOS, organizacja doradcza Komitetu Światowego Dziedzictwa wydała pozytywną rekomendację dla wniosku o wpis na Listę światowego dziedzictwa UNESCO „Drewnianych cerkwi w polskim i ukraińskim regionie Karpat”.
Wniosek jest wynikiem kilkuletniej (od 2009 r.) współpracy Narodowego Instytutu Dziedzictwa z przedstawicielami strony ukraińskiej: Państwowym Historyczno-Architektonicznym Rezerwatem w Żółkwi oraz Naukowo- Badawczym Instytutem badania Zabytków w Kijowie.
Rekomendacja ta jest podsumowaniem wieloetapowej oceny merytorycznej polsko – ukraińskiego wniosku dotyczącego 16 obiektów.
Osiem z nich znajduje się w Polsce i są to:
- cerkiew św. Paraskiewy w Radrużu,
- cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Chotyńcu,
- cerkiew św. Michała Archanioła w Smolniku,
- cerkiew św. Michała Archanioła w Turzańsku
(wszystkie na Podkarpaciu) - cerkiew św. Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku,
- cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach – dawniej Rychwałdzie,
- cerkiew św. Paraskiewy w Kwiatoniu,
- cerkiew św. Michała Archanioła w Brunarach Wyżnych
(wszystkie w Małopolsce)
Osiem cerkwi po ukraińskiej stronie granicy to:
- cerkiew Zesłania Ducha Świętego w Potyliczu,
- cerkiew św. Dymitra w Matkowie,
- cerkiew Świętej Trójcy w Żółkwi,
- cerkiew św. Jerzego w Drohobyczu,
- cerkiew św. Ducha w Rohatyniu,
- cerkiew Narodzenia Theotokos w Werbiążu Niżnym,
- cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Jasinie
- cerkiew św. Michała Archanioła w Użoku.
Wytypowane cerkwie zlokalizowane są w północnej strefie Karpat Zachodnich. Najstarsze zachowane drewniane cerkwie w obszarze polskich i ukraińskich Karpat pochodzą z XVI wieku. Świątynie te stanowią najdoskonalsze osiągnięcia drewnianej architektury cerkiewnej swych czasów, po dziś dzień zdumiewając skomplikowanymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi. Wzniesione są w typowej dla ludów słowiańskich technice zrębowej, na kamiennym podmurowaniu, a ich dachy kryte są drewnianymi gontami. Tradycyjne rozwiązania ciesielskie i konstrukcyjne dostosowano do potrzeb wyznaczonych przez liturgię i tradycję kościoła grecko – katolickiego w charakterystycznym typie świątyni o trójdzielnej bryle, przekrytej kopułami.
Specyfika górzystego terenu, rozdzielonego pasmami trudno dostępnych szczytów, gęstych lasów i szerokich rzek sprzyjała wyodrębnieniu się lokalnych grup etnicznych
z odmiennymi tradycjami. Ta właśnie odmienna tradycja, różna podatność na wpływy zewnętrzne oraz rodzimy mecenat zadecydowały o wyodrębnieniu się czterech lokalnych typów architektonicznych: huculskiego, halickiego, bojkowskiego i łemkowskiego. Mimo wspólnej liturgii i odniesienia do ideowych wzorców trójdzielnej kopułowej cerkwi typu bizantyjskiego w XVII i XVIII wieku wypracowane zostały charakterystyczne lokalne formy, dodające cerkwiom tej części Karpat dodatkowego, niepowtarzalnego kolorytu. Ta właśnie różnorodność form i typów, doskonałość ciesielskich rozwiązań konstrukcyjnych oraz odmienność stylistyczna wyróżnia drewniane budownictwo cerkiewne w obszarze polskich i ukraińskich Karpat od drewnianego budownictwa sakralnego pozostałej części Europy.
Pozytywną rekomendację ICOMOS otrzymał również projekt rozszerzenia wpisu Kopalni Soli w Wieliczce o kopalnie w Bochni i wielicki Zamek Żupny pod wspólna nazwą „Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni”.
Decyzja w sprawie wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa zostanie podjęta na 37. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO, która odbędzie się w dniach 16-27 czerwca tego roku w Phnom Penh w Kambodży.
